فتوت یا جوانمردی میراثی گران بها از فرهنگ اسلامی -ایرانی است. میراثی که در روزگار بحرانی جامعه ایران به قوام و انسجام ملت ما مدد رساند و آن را تداوم بخشید. فتوت در واقع از دو منبع اسلام وایران پیش از اسلام بهره برده و آن را می توان پیوندی از نیکویی های اخلاقی و دینی ایرانیان در قبل و بعد از اسلام دانست.
جامعه ایرانی در پذیرش دین اسلام بر مذهب تشیع علوی استوار شد که در ادامه رسالت نبوی بود . فتوت و عرفان به مانند اخلاق اجتماعی ایرانیان را در رفتار و سولک مدنیشان راهنمای طریقت بود .
فتوت در لغت به معنی جوانمردی است اما در مفهوم هر آنچه نیکویی است با جوانمردی نسبت دارد.
خصایصی چون سخاوت ، مروت همگی پرتوهایی از فتوت هستند هرچند که سخاوت نزدیکترین معنا را به فتوت دارد اما می توان گفت در جمع تمامی آنچه به عنوان نماد و نمودی از فتوت آمده ترجیح دادن دیگران بر خود را می توان یافت.
از این رو در تمرین جوانمردی بالاترین مرتبه آن را بذل جان برای غیر  دانسته اند، نکته آن که در این معنا ظرافتی نهفته و با مفهوم قرآنی فتوت هم خوانی دارد.
در قرآن کریم در موارد کلمه فتی و متقات آن آمده اما در دو مورد که بسیار نیز مورد استناد  متون اهل فتوت است این کلمه در معنای جوان یابه اعتقاد فتیان به معنای جوانمردی است .
این دو مورد را می توان ناظر بر همان مفهوم ترجیح دیگران بر خود دانست. یک بار معنا درباره ابراهیم خلیل الله (ع) آمده آنجا که شکستن بت ها به دست این پیامبر الهی است چون مشرکان در جست و جوی بت شکن بر آمدندعده ای از سابقه ی ابراهیم در نفی بت ها سخن گفتند و ابراهیم خلیل الله جان خویش را در خطر قررا داد تا جامعه را گمراه به رستگاری رهنمون شود.
اصحاب کهف نیز جوانمردانی بودند به مقابله با باطل رفتند و از خدای خویش طلب رحمت کردند که او ر بالاتر از هر قدرتی می دانستند.
شاید بتوان معنایی که برای فتوت و جوانمردی از نظر گاه قرآنی در نظر گرفت این باشد که جوانمرد خطر را به ان می خرد تا جامعه ای عاری از خطا داشته باشد.
ابراهیم را پدر فتیان می دانند و پس از او  این رشته به انبیا  و صدیقین تا پیغمبر اسلام رسید در حکم جوانمردان و بعد به حضرت علی رسید که هاتف غیب او را جوانمرد خواند پیش از آنکه نام حضرت علی ثبت دفتر فتوت نامه ها شود از مناقب و مکارم او در کتب احادیث و تفاسیر وآثار مورخین یاد شده است.
حضرت علی (ع) هم در مکه مصاحب پیامبر بود و هم در مدینه او در مکه با نوعی از سختی ها و شداید مبارزه کرد و به حمایت پیامبر برخاست در مدینه هم با نوعی دیگر از مصائب و شداید روبرو بود و در مکه کارهایی کرد که او را شایسته نام بلند جوانمرد دانستند و هم در مدینه به گونه ای درخشید که رفتارش الگو و نامش جاودانه شد.
نویسندگان فتوت نامه ها و صاحبان اثار ورسائل عرفانی و صوفیانه تاریخ فتوت راب هحضرت آدم می رسانند و می گویند فتوت از او آغاز گزدیده و به نوبت به پیامبران بعدی رسیده است.
سرانجام خاتم پیامبران جامه فتوت را به حضرت علی (ع) پوشانده است.  در مقالات شمس تبریزی آمده است " هر کسی تاریخ فتوت می گویند که به ادم رسید چنین بود وچون به ابراهیم رسید چنین بود و چون به امیر المومنین رسید چنین بود هر یکی می گفتند به اندازه خویش به نوبت. چون به نوبت من رسید هر چند الحاح کردند من چیزی نگفتم. گفتم نمی گویم"
از نگاه گویندگان معارف الهی تشریف فتوت بر قامت هر کسی راست نمی اید مگر اینکه از بوته ی ذوب با سربلندی بیرون آید و آزمون هایی را از سر بگذراند ابراهیم خلیل الله خدایان دروغین را در هم شکست بدون اینکه از عواقب ان وحشت کند .
انگاه خود را تسلیم اتش کرد سپس فرزند خود را تا قرباگاه برد و از اجرای فرمان الهی سرباز نزد.
صاحبان فتوت خصائلی دارد و این خصائل را باید از زبان جوانمرد شنید : نقل است از امیر المومنین (ع)که صاحب فتوت به ده خصلت آراسته باشد : اول با حق و به صدق بود و دوم از خلق یه انصاف بود وسوم با نفس قهر بود چهارم با بزرگان به خدمت بود پنجم با علما به تواضع بود ششم با دوستان به نصیحت بود هفتم با دشمنان جاهل خاموش بود هشتم با زیر دستان به شفقت بود و نهم در حق فقیران و مسکینان با سخاوت بود  دهم با اهل الله به یقین بود و این ده از آن امیرالمومنین است و هر مرشد و پیری را که این ده خصلت با وی نبود مرید گرفتن و تلقین دادن و میان بستن روا نبود.